Những câu chuyện trên chuyến tàu Bắc Nam

Theo muôn nẻo đường xa, những câu chuyện thường nhật vẫn cứ lặp đi lặp lại hội tụ ở chuyến tàu Nam Bắc. Mỗi một sân ga mà nó đi qua, người đi kẻ ở lại vẫn truyền tai nhau biết bao niềm vui nỗi buồn, biết bao thức quà bánh dân dã mộc mạc hồn quê cùng những lời tấm tắc khen hình hài Tổ quốc qua ô cửa sổ đã cũ. Cả một sức sống căng tràn, những suy nghĩ, tập tục, tín ngưỡng khác nhau len lỏi từng toa tàu, một Việt Nam thu nhỏ nằm gọn trong lòng tuyến đường sắt này tự bao đời. Đó là cả một lịch sử bi tráng, hào hùng của dân tộc và là cả một thời khó quên để có được chuyến tàu yêu dấu nối cả trời thương nhớ Hà Nội - Sài Gòn, nối trọn vẹn tình yêu hai miền Nam - Bắc. 

Còn nhớ vào những ngày tháng mịt mù chiến tranh, quân đội Mỹ đã bắn phá ác liệt vào các tuyến đường sắt nhằm cắt đứt viện trợ từ Bắc vào Nam. Trong suốt khoảng thời gian đó, người Bắc và người Nam đâu có thể trao gửi yêu thương nhiều như bây giờ. Mãi đến năm 1976, tuyến đường sắt dài hơn 1700 km ấy mới lại được nối liền với hai đoàn tàu Thống Nhất được tổ chức xuất phát cùng giờ, đem theo ước mơ, hy vọng và niềm tự hào của người dân Việt Nam. Con tàu thiên lý ấy rục rịch xuất phát từ sâu trong khoảng sân ga Hàng Cỏ (bây giờ là ga Hà Nội) rồi vun vút đi xuyên qua biết bao tỉnh thành trong cả nước trước khi cập bến Sài Gòn hoa lệ. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử dân tộc, con tàu Việt Nam "đi suốt bốn mùa vui" ngày nào chuyên chở những ước mơ, hoài bão và khát vọng của những người con máu đỏ da vàng đã không còn quá xa lạ với chúng ta nữa. Vẫn những khoang tàu ấy nhưng giờ đã đẹp đẽ, khang trang và đảm bảo an toàn vệ sinh, cùng với muôn kiếp người mới lên xuống tàu với những câu chuyện vùng miền, văn hóa tiếp biến hằng ngày. Được một lần ngồi hoặc nằm mà thưởng thức trọn vẹn cung ray nối hai dải non sông gấm vóc ấy có lẽ là một cái thú khó cưỡng cho những người muốn trải nghiệm và sống chậm lại. 

Xã hội thay đổi, cấp tiến kéo theo sự thay đổi của những chuyến tàu Bắc Nam ngày nào. Một con tàu giờ đã có nhiều khoang hơn với vô số công ty lữ hành đường sắt khác nhau thuê và cải tạo. Trải nghiệm khách hàng cũng dần được cải thiện qua những tiện nghi mới được lắp đặt, từ điều hòa, wifi cho đến những chiếc giường lớn lót nệm êm, với ga giường, ga gối được thay đổi đều đặn mỗi ngày. Khi xuống đến những toa hạng hai hạng ba với giá vé rẻ và ít tiện nghi hơn thì khung cảnh cũng quá đỗi khác biệt so với nhiều năm về trước. Ghế ngồi đã bọc đệm, có thể ngả ra phía sau để khách nghỉ lưng. Đường đi ở giữa rộng và thoáng. Khu ngồi cứng mặc dù vẫn giữ hình hài của dãy ghế bằng gỗ nâu sậm nhưng đã vơi bớt cảnh người người nhà nhà rải chiếu, ôm túi nilon lăn ra ngủ. Đầu tàu có một khoang bếp riêng chuyên phục vụ ba bữa mỗi ngày cho các thực khách, tuy không gian còn nhỏ nhưng không khí vô cùng ấm cúng, ngào ngạt mùi thơm của những bánh phở, nước lèo hay vô vàn những món ăn đặc sắc khác. Ngay cả khu vực vệ sinh cũng dần được cải tạo lại, cọ rửa vệ sinh hằng ngày để có thể đáp ứng được tối đa nhu cầu về trải nghiệm của du khách. Trang thiết bị như hệ thống cửa, loa đài báo, phát thanh cũng được lắp đặt kín để không ảnh hưởng đến những giờ nghỉ của mọi người trên tàu. Khang trang, sạch sẽ là vậy, song, cái dáng dấp của một Việt Nam thu nhỏ ngày nào thì có lẽ đến cả chục năm sau chuyến tàu ấy cũng không thay đổi. Mỗi toa tuy khác nhau về giá vé, tiện ích nhưng đều là một xã hội thu nhỏ mà ở đó, những câu chuyện dở khóc dở cười xảy ra. Cả đêm, khách ngồi trên toa được nghe đủ thứ chuyện chia sẻ từ các vùng miền, không ầm ĩ, đủ để nghe và nếu ai mệt thì có thể thiếp đi một cách dễ dàng. Với nhiều thành phần văn hóa khác nhau, những toa tàu là nơi mà khách Bắc - Trung - Nam có thể ngủ lại với nhau như một nhà, điều mà ít phương tiện chuyên chở nào có thể làm được. Có lẽ vì thế cái tên Thống Nhất đặt cho tàu nó không chỉ là khát vọng non sông liền một dải, mà nó còn là một ước mơ cao cả hơn thế, là nơi mà người dân ba miền Tổ quốc tìm đến với nhau, dù xa lạ những qua đôi ba lần trò chuyện cũng thấu hiểu phần nào đó về vùng đất mà họ tìm tới, cũng như chia sẻ về những nỗi niềm của những người con xa nhà, xa quê. Ở mỗi sân ga mà tàu đỗ, đâu đó người ta cũng bắt gặp những cảnh đoàn viên, những cái ôm trìu mến và đôi khi cả những giọt nước mắt. Tất thảy tạo nên một dòng cảm xúc tình thương xuyên suốt cả cuộc hành trình, mà vô hình chung cái kết nào cũng được chuyên chở bởi chuyến tàu đẹp đẽ ấy. 

Tôi nhớ như in lần đầu tiên cùng gia đình lên chuyến tàu SE chạy xuyên Việt vào một ngày mùa hạ không quá chói chang. Nhà tôi có mặt ở ga Hà Nội từ sáng sớm để chuẩn bị vé, tất tả ngược xuôi một hồi thì cũng xong. Tôi và ông anh cùng rủ nhau ra quán nước trước cổng ga để làm một ly trà đá cho mát và cùng ngắm nhìn dòng người tấp nập qua lại. Vào những ngày thế này, người ra vào ga Hà Nội rất đông, ai ai cũng muốn mau chóng xong thủ tục vé để vào toa tàu của mình. Một cơn gió thoáng thổi qua tóc, tôi tiếp tục nhâm nhi ly trà đá trên tay cho đến khi có hiệu lệnh mời vào sân ga. Con tàu SE03 rục rịch vào ga với sự trầm trồ và ngỡ ngàng của biết bao người, một niềm bồi hồi khó tả dấy lên trong lòng tôi, thôi thúc tôi phải tìm bằng được toa xe và khám phá nội thất toa của mình. Khi cánh cửa sắt nặng nề của tàu được khóa lại, một hành trình mới mẻ và lạ lẫm chính thức bắt đầu. Tôi và gia đình của mình sẽ có hơn một ngày để sống và sinh hoạt với người lạ. Toa của tôi là toa sáu giường nằm, tuy hơi chật trội nhưng bày trí rất hiện đại và tiện nghi. Với 6 chiếc giường hai bên lối đi, một chiếc bàn đặt một lọ hoa nhỏ cũng là nét chấm phá đặc biệt trong trang trí nội thất của phòng. Qua ô cửa sổ với chiếc rèm hoa, đoàn tàu của chúng tôi dần len lỏi vào khu phố đường tàu Hà Nội đoạn Giải Phóng - Lê Duẩn, những ngôi nhà nhỏ ven đường ray cứ thế vun vút vượt qua khỏi tầm mắt. Đâu đó ngoài kia có những ánh nhìn liếc qua chúng tôi, những cánh tay vẫy chào xa lạ như giã từ một thứ gì đó thân thương ra khỏi mảnh đất thủ đô. Chúng tôi bắt đầu khám phá khu giường của mình. Sáu giường thì có hai giường trên có thể gấp úp vào tường nếu không dùng đến, tạo một không gian thoáng đãng hơn cho căn phòng. Điều hòa lắp đặt trên trần được tùy chỉnh theo ý khách, nên dù sáu người nằm thì giữa mùa hè vẫn vô cùng mát mẻ. Rời Hà Nội vào khoảng hơn 1 tiếng trên tàu, chúng tôi dần chạm đất Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình. Ở mỗi sân ga tàu dừng khoảng 15 phút thuận lợi cho việc lên xuống, cũng là lúc chúng tôi lắng nghe những tiếng rao thứ quà bánh quen thuộc mà những người bán hàng rong tràn vào bãi đỗ. Ai nấy cũng háo hức xuống xem qua xem lại một tí, mua được vài bịch bánh nhãn nhâm nhi nói chuyện lúc đi đường, thấy mà vui. Đến tầm xế chiều, chúng tôi vào đến Vinh và cũng là lúc mấy anh em phải san sẻ phòng với một vài vị khách khác. Câu chuyện của chúng tôi vốn một chiều thì giờ đa dạng và nhiều chiều sâu hơn. Thay vì ngắm nghía hình hài Tổ quốc, chúng tôi nói chuyện với những vị khách xa lạ kia. Mỗi người một ý về bản tin thời sự sáng nay, lan man đến công việc cá nhân, những trải nghiệm và cả những suy nghĩ, hoài bão của riêng mình. Những con người xa lạ cứ thế nhờ chuyến tàu mà đi ngang qua đời nhau như thế. 

Suốt từ cung đường qua ga Huế, những xóm làng trù phú, yên bình lùi dần về phía sau. Tiếp cận khu vực đèo Hải Vân, tàu đi chậm lại. Người trên toa không ai bảo ai đều dồn ra phía mạn trái của tàu để ngắm nhìn. Tổ quốc, nếu nhìn từ vị trí này trở nên kỳ vĩ, lớn lao và đẹp đẽ đến nhường nào. Núi cao ngất. Sương mù mịt mò vào cửa sổ. Phía dưới là biển Đông xanh mút mắt, những bãi đá lô nhô sóng bạc đầu. Con tàu vặn mình cong đến nỗi toa trước có thể nhìn thấy rõ những toa ở sau đang dần đi ra khỏi hầm gió đen ngòm. Háo hức, vui vẻ là vậy nhưng còn gì đẹp hơn con tàu khi màn đêm dần buông. Những người con ba miền Bắc - Trung - Nam ai nấy ở yên trong phòng của mình, yên lặng trò chuyện để không gây ảnh hưởng đến người khác. Tôi còn nhớ như in những bước chân lặng thầm đi dọc chuyến tàu khuya về phía khu vệ sinh để đánh răng trước khi đi ngủ, những ánh đèn báo hiệu xanh đỏ trên tàu cũng vì thế mà sáng hơn bao giờ hết. Trong cái tối đen mịt mùng trên tàu ấy thì ngoài kia thi thoảng lại lóe lên một vệt sáng rồi vụt tắt. Đám thanh niên chúng tôi về phòng nhưng đâu có chịu ngủ ngay. Người thì mang trong mình một cuốn sổ ghi chép vội vài dòng nhật ký, người kể thao thao bất tuyệt về cuộc đời, nhưng cũng có người chỉ nằm mãi ở giường tầng thứ nhất và lặng thinh ngắm ra ngoài cửa sổ. Chớp mắt một cái ngày mới đã sang. Một đêm hơi khó ngủ với riêng tôi và nhiều người, phần vì lạ chỗ, những cũng một phần vì chưa quen với tiếng tàu mỗi khi vào ga. Tờ mờ sáng tôi bất chợt tỉnh dậy vì tiếng người ra người vào, ngó ra cửa sổ thì thấy đã gần đến ga Bình Định, và chuyến du lịch cũng chỉ còn vài tiếng nữa là kết thúc. Như được thúc giục bởi một thứ sức mạnh vô hình, tôi vội vã sửa soạn đi qua các toa tàu một lần nữa, chào tạm biệt những con người tôi gặp và nói chuyện rồi sắp xếp hành lý để xuống ga. Ai nấy tuy mệt rã rời nhưng đều cười rất tươi, có bà chị còn dúi vào tay tôi một gói bánh cáy để ăn lót đường. Tất cả đều rất thân thương và đáng trân quý. Tôi xuống ga mà còn đứng ngoái lại mãi phía sau nhìn về đoàn tàu nằm im lìm nghỉ, trên tay vẫn ôm chặt tuyển thơ của Nguyễn Bính: 

"Có lần tôi thấy một người yêu

  Tiễn một người yêu một buổi chiều 

  Ở một ga nào xa vắng lắm

  Họ cầm tay họ bóng liêu xiêu..."

Tôi không có tiễn người yêu như thơ ông, nhưng tôi tiễn một chuyến tàu thân thương và chào tạm biệt với những kỷ niệm khó quên. Chúng tôi là khách du lịch nên không có người ra đón, chỉ có con tàu nằm đó và nếu như nó có tri giác, tôi tin rằng nó cũng chào và chúc chúng tôi có một kỳ nghỉ vui vẻ. Những cung đường của đất nước mà tôi đã đi qua, những con người của mọi miền Tổ quốc mà tôi gặp đã góp phần hình thành nên một trải nghiệm hoàn chỉnh đối với tôi. Rồi tiếp tục sẽ có bao nhiêu kiếp người nữa được du hành trên con tàu ấy, để văn hóa được giao thoa, được mở mang tầm mắt và thêm yêu quý con tàu Bắc Nam. Ngày trở lại với những chuyến đi sẽ không còn xa, mong rằng con tàu ấy sẽ ngày một được tân trang và phát triển, và mãi là cầu nối văn hóa của người dân ở mọi miền Tổ quốc.